Όταν στις 28 Μαΐου 2014, η Μάγια Αγγέλου άφηνε την τελευταία της πνοή στο Γουίνστον-Σάλεμ της Βόρειας Καρολίνας σε ηλικία 86 ετών, οι πρώτες σκέψεις όλων είχαν στραφεί στην ανεξίτηλη συνεισφορά της στην αμερικανική ποίηση και το πλούσιο ακτιβιστικό και καλλιτεχνικό της έργο.
Ωστόσο, λίγοι γνωρίζουν πως η σημαντικότερη ίσως αφροαμερικανίδα ποιήτρια, ηθοποιός, μουσικός και συγγραφέας υπήρξε ένθερμη υποστηρίκτρια –αλλά και ενίοτε επικρίτρια– της Hip-Hop κουλτούρας, αποτελώντας παράλληλα πηγή έμπνευσης για μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της αμερικανικής ραπ σκηνής.
Η πρώτη της επαφή με το Hip-Hop έγινε το 1993, όταν έγραψε τα ποιήματα για τις ανάγκες της ταινίας «Poetic Justice» όπου και συμμετείχε με πρωταγωνιστές τον Tupac Shakur και την Janet Jackson. Εκεί, στα γυρίσματα της ταινίας, ήταν που συνάντησε για πρώτη φορά το θρύλο της ραπ, χωρίς να γνωρίζει μέχρι τότε ποιος πραγματικά ήταν.
Σε συνέντευξή της στο αμερικανικό δίκτυο «CBS», η Αγγέλου περιέγραφε πόσο επεισοδιακή αλλά και συγκινητική ήταν η πρώτη της συνάντηση με τον Tupac ο οποίος φώναζε κι έβριζε τόσο πολύ που, ενώ η ίδια προσπαθούσε να του μιλήσει, εκείνος δεν την άφηνε να πει κουβέντα. Όταν τελικά κατάφερε να τον προσεγγίσει και να τον καθησυχάσει, τον έπιασε από τον ώμο και μεταξύ άλλων του είπε:
«Νεαρέ, πότε ήταν η τελευταία φορά που κάποιος σου είπε πόσο σημαντικός είσαι; Ήξερες ότι πουλούσαν και αγόραζαν τον λαό μας σαν ζώα; Ότι κοιμόντουσαν στα πλοία μέσα στις ίδιες τις ακαθαρσίες τους για να είσαι εσύ εδώ, 200 χρόνια αργότερα;».
Τα λόγια αυτά έκαναν τον καλλιτέχνη της gangsta rap να «λυγίσει», ξεσπώντας σε κλάματα. Μερικά χρόνια αργότερα, ένας από τους μετέπειτα μεταθανάτιους δίσκους του θα δανειζόταν τον τίτλο ενός από τα κορυφαία ποιητικά της έργα: του «And Still I Rise».
Για δεκαετίες, κάθε νέα γενιά αμερικανών παραγωγών, μουσικών και ηθοποιών ταυτιζόταν, επηρεαζόταν, κι εμπνεόταν από την Μάγια Αγγέλου. Από τον Dave Chappelle και τον Chris Rock μέχρι το ράπερ και μετέπειτα πολύ στενό της φίλο, Common, όλοι την εγκωμίαζαν ως τη «νονά του Hip-Hop», εξαίροντας τη λογοτεχνική και λυρική της δύναμη μέσα στη σύγχρονη αστική κουλτούρα.
Εξίσου συχνά, αρκετοί ράπερ μνημόνευαν την Αγγέλου ως εκείνο το είδος ποιητή που φιλοδοξούσαν να γίνουν. Ο Q-Tip των A Tribe Called Quest είχε εκμυστηρευτεί μέσω ενός tweet του πως ήταν τόσο μεγάλη η επίδρασή της που στο ξεκίνημα της καριέρας του είχε προσπαθήσει μάταια να αντιγράψει τη ρευστή της φωνή. Ο Malik B. των The Roots απ’ την άλλη, στο τραγούδι «The Session», ταύτιζε τους στίχους του με αυτούς της Αγγέλου, του Σαίξπηρ, του Μαρκ Τουαίην και του Έντγκαρ Άλαν Πόε, ενώ οι ράπερ Wale και Danny Brown συνέκριναν τα πρώτα τους χρόνια ως καλλιτέχνες με αυτά της Αγγέλου όπως ακριβώς ένας ποιητής με το σημειωματάριο του.
Άλλα μουσικά σχήματα πάλι όπως η jazz rap μπάντα από το Μπρούκλιν, Digable Planets, απέτιαν το δικό τους φόρο τιμής στην Μάγια Αγγέλου και τη Νίκκι Τζιοβάνι, περιγράφοντας πώς η ποίηση σε συνδυασμό με τη μουσική τους θα μπορούσε να αφυπνίσει και να απελευθερώσει τη μαύρη κοινότητα. Ακόμα κι ο υποψήφιος για πλανητάρχης ράπερ, Kanye West, είχε αναφερθεί στιχουργικά στα πρόσωπα των δύο αυτών ποιητριών, αναγνωρίζοντάς τες ως πηγές έμπνευσής του. Στο τραγούδι «Hey Mama», έγραφε τα εξής:
“Maya Angelou, Nikki Giovanni
Turn one page, and there’s my mommy”.
Λίγους μήνες πριν την κυκλοφορία του πέμπτου του άλμπουμ «My Beautiful Dark Twisted Fantasy», ο West είχε εκφράσει στο προσωπικό του blog την επιθυμία να αποφύγει τη συνηθισμένη πορεία που ακολουθεί ένας σταρ της Hip-Hop, κάνοντας την ακόλουθη ανακοίνωση προς τους φανς του:
«Είναι αστείο πώς τόσοι πολλοί ράπερ χειροτερεύουν όσο ξετυλίγονται οι καριέρες τους ενώ οι πραγματικοί ποιητές γίνονται καλύτεροι. Θα πορευτούμε στα χνάρια της Μάγιας Αγγέλου, του Gill Scott-Heron και της Nina Simone. Αυτή είναι η ευθύνη μας ως καλλιτέχνες και ποιητές της σύγχρονης εποχής, να αναπαριστούμε επακριβώς τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή».
Ήταν η δεύτερη φορά που ο δισεκατομμυριούχος ράπερ και παραγωγός αναφερόταν από κοινού στην Μάγια Αγγέλου και την Nina Simone. Η πρώτη ήταν επτά χρόνια πριν, σε μια διασκευή του επιτυχίας του Talib Kweli, «Get By», όπου ο Kanye παρομοίαζε τη μουσική της Simone σαν ένα προτρέτο της Αγγέλου που θα μπορούσε να είχε φιλοτεχνηθεί από τον Μιχαήλ Άγγελο.
Ειδική μνεία στην πρώτη αυτοβιογραφία που καταξίωσε την Μάγια Αγγέλου ως ποιήτρια και πεζογράφο τo 1969, το «Ι Know Why the Caged Bird Sings» («Ξέρω γιατί κελαηδάει το πουλί στο κλουβί»), έκανε κι ο ράπερ των Clipse, Malice. Στην εισαγωγή του κομματιού «We Got It 4 Cheap», ο Malice μιλούσε για τη δύσκολη ζωή στους δρόμους κάνοντας μια έμμεση αναφορά στην πάλη της Αγγέλου να υπερνικήσει την προκατάληψη και να βρει ταυτόχρονα τη δική της φυλετική και σεξουαλική ταυτότητα:
“It’s like tryin to fly but they clippin your wings
and that’s exactly why the caged bird sings”.
Στα νεότερα χρόνια, η επιρροή της Μάγιας Αγγέλου στην Hip-Hop κουλτούρα πήγε ένα βήμα παραπέρα με την ίδια να συνεργάζεται τόσο με τον Common το 2011 στο τραγούδι «The Dreamer» όσο και με τον Kendrick Lamar στο «Sing About Me, I’m Dying About Thirst», ένα χρόνο αργότερα.
«Η αλήθεια είναι ότι κάνουμε λάθος όταν θεωρούμε ότι οι γενιές μας πρέπει να διαχωριστούν», έλεγε η Αγγέλου σε μια κοινή της συνέντευξη με τον Common, αναφερόμενη στο χάσμα των γενεών. Για την ποιήτρια, το Hip-Hop ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ποιητική παράδοση και ήταν βαθιά της πεποίθηση πως το ενδιαφέρον των νεαρών μαθητών για τη ραπ θα τους οδηγούσε αναπόφευκτα στα μονοπάτια της ποίησης.
«Πάρτε για παράδειγμα το “A Negro Love Song” του Paul Lawrence Dunbar. Ο Dunbar έγραψε αυτό το ποίημα το 1892. Θα μπορούσε να είχε γραφτεί την περασμένη βδομάδα για την Queen Latifah, τον MC Hammer, τον LL Cool J, ή οποιονδήποτε άλλο. Απλά ακούστε μερικούς στίχους. Μπορεί να μιλάει ένας άνδρας, αλλά αυτό είναι ένα γυναικείο ποίημα».
Για τη Hip-Hop και εν γένει τη μαύρη κουλτούρα, η απώλεια της Μάγιας Αγγέλου σηματοδότησε το πέρασμα μιας αξεπέραστης προσωπικότητας που κατόρθωσε να φέρει την κοινωνική συνείδηση, την ποίηση και την πολιτιστική κληρονομιά στα σύγχρονα ακροατήρια, κάνοντάς τες πυξίδα για το αύριο. Άλλωστε, όπως εκτιμούσε και η ίδια αναφορικά με το μέλλον της ποίησης:
«Είμαι αισιόδοξη. Το μόνο που πρέπει να κάνω είναι να ακούω Hip-Hop ή έστω μερικούς ράπερ».
