11 Σεπτεμβρίου 2001. Ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί σε απευθείας μετάδοση τη μεγαλύτερη επίθεση που δέχθηκαν στο έδαφός τους οι ΗΠΑ μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δύο κατειλημμένα από αεροπειρατές αεροσκάφη των American Airlines προσκρούουν με διαφορά μόλις λίγων λεπτών στο βόρειο και νότιο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου προκαλώντας αλυσιδωτές καταστροφικές εκρήξεις.
Οι Δίδυμοι Πύργοι καταρρέουν, 2.973 άνθρωποι βρίσκουν τραγικό θάνατο κάτω από τόνους τσιμέντου και ένα τεράστιο σύννεφο καπνού καλύπτει τον ουρανό του Μανχάταν.
Τα όσα ακολούθησαν, γράφτηκαν ή ειπώθηκαν γύρω από το τι πραγματικά συνέβη εκείνη την αποφράδα ημέρα που για πολλούς αναλυτές «άλλαξε τον κόσμο» αλλά όχι και τον τρόπο με τον οποίο η Ουάσινγκτον συνήθιζε να αντιμετωπίζει τον υπόλοιπο κόσμο, είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους.
Αυτά που όμως δεν είναι γνωστά είναι το πώς η αμερικανική Hip-Hop σκηνή αποτίμησε τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και πώς ορισμένοι θρύλοι της Hip-Hop κουλτούρας έπεσαν θύματα λογοκρισίας από ραδιοφωνικούς σταθμούς και δισκογραφικές εταιρείες παρά τη θέλησή τους.
Ήταν Αύγουστος του 1994, όταν ο Notorious B.I.G. κυκλοφόρησε το single «Juicy», μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του πρώτου του άλμπουμ «Ready to Die» και ένα από τα κορυφαία Hip-Hop τραγούδια όλων των εποχών. Ωστόσο, 24 χρόνια μετά, οι στίχοι του έμελλαν να αποτελέσουν αφορμή για μια από τις πιο παράλογες θεωρίες συνωμοσίας που θα συναντούσε κανείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα διάφορα διαδικτυακά φόρουμ.
“Now I’m in the limelight ’cause I rhyme tight
Time to get paid, blow up like the World Trade”.
Ο συγκεκριμένος στίχος του Biggie Smalls που μιλούσε για μια έκρηξη στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου χαρακτηρίστηκε από μια μερίδα συνωμοσιολόγων ως «προφητικός» ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονταν πως ο ράπερ «προσπάθησε να μας προειδοποιήσει» για την επερχόμενη επίθεση στους Δίδυμους Πύργους αλλά… «κανείς δεν τον άκουσε».
Η αλήθεια είναι ότι ο Biggie αναφερόταν στην πρώτη βομβιστική επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου που έγινε στις 26 Φεβρουαρίου 1993, όταν ένα παγιδευμένο βαν με εκρηκτική ύλη 544 κιλών εξερράγη στον υπόγειο χώρο στάθμευσης του συμπλέγματος κτιρίων προκαλώντας το θάνατο έξι ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και μιας εγκύου.
Ενόσω το τραγούδι ακουγόταν «αφιλτράριστο» στις λίστες αναπαραγωγής των αμερικανικών ραδιοφωνικών σταθμών μέχρι εκείνο το διάστημα, αμέσως μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου η αναφορά του ράπερ στη λέξη «World Trade» περιήλθε σε καθεστώς λογοκρισίας από την πλειοψηφία των κυρίαρχων σταθμών με τους ακροατές να ακούν από τότε μέχρι και σήμερα μια μυστηριώδη σιγή 1,5 δευτερολέπτου.
Η 11η Σεπτεμβρίου ωστόσο, επεφύλασσε και μια πρωτοφανή σύμπτωση που δεν θα μπορούσαν να αγνοήσουν ούτε τα κυρίαρχα αμερικανικά ΜΜΕ. Η θρυλική μπάντα του Όουκλαντ, The Coup, είχε προγραμματίσει να κυκλοφορήσει τον ίδιο μήνα το τέταρτο στούντιο άλμπουμ της με τίτλο «Party Music», ένα άλμπουμ που επρόκειτο να προκαλέσει θυελλώδεις αντιδράσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ όχι τόσο για το περιεχόμενο των τραγουδιών του, αλλά όσο για το εξώφυλλό του.
Στο εξώφυλλο του δίσκου που είχε σχεδιαστεί ήδη τρεις μήνες πριν την επίθεση στο Παγκόσμιο Κέντρου Εμπορίου, τον Ιούνιο του 2001, τα μέλη του συγκροτήματος απεικονίζονταν να πυροδοτούν έναν εκρηκτικό μηχανισμό τινάζοντας στον αέρα τους Δίδυμους Πύργους.
Όπως θα εξηγούσε λίγο αργότερα ο ράπερ των The Coup, Boots Riley, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα του Σιάτλ «The Stranger» αλλά και ως καλεσμένος στο πάνελ της δημοφιλούς εκπομπής «Politically Incorrect» του αμερικανού κωμικού, Bill Maher, το συγκεκριμένο εξώφυλλο δεν ήταν παρά μια αλληγορική αναπαράσταση της «κατάρρευσης του καπιταλισμού»:
«Βρήκα την ιδέα μαζί με το φωτογράφο. Βγάλαμε τις φωτογραφίες στις 15 Μαΐου και το ολοκληρώσαμε στις αρχές του Ιούνη. Κάθε ομοιότητα είναι εντελώς συμπτωματική, και αρχικά υποτίθεται ότι ήταν περισσότερο ένας συμβολισμός για την κατάρρευση του καπιταλισμού — όπου η μουσική κάνει τους καπιταλιστικούς πύργους να εκραγούν. Η πολιτική των The Coup έχει να κάνει περισσότερο με την οργάνωση των ανθρώπων».
Boots Riley, Εφημερίδα «The Stranger» (20/9/2001)
Παρόλ’ αυτά, την επαύριο της 11ης Σεπτεμβρίου και ύστερα από συνεχείς πιέσεις, το συγκρότημα αποφάσισε να αναβάλει την κυκλοφορία του δίσκου μέχρι το Νοέμβρη, ωσότου δημιουργούταν ένα νέο εξώφυλλο.
Όσο ο αμερικανικός λαός έψαχνε απαντήσεις για τα αίτια που οδήγησαν στην τραγωδία των 2.973 νεκρών και των χιλιάδων τραυματιών, οι ράπερ άρχισαν σύντομα να εκφράζουν μέσα από τα τραγούδια τους τη δική τους οπτική γύρω από τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου.
Ο πρώτος ράπερ που επιχείρησε να δώσει μια απάντηση στα όσα συνέβησαν τότε ήταν ο Sage Francis. Στο κομμάτι του «Makeshift Patriot» που κυκλοφόρησε ένα μήνα μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, ο Francis στηλιτεύει τον τρόπο με τον οποίο τα συστημικά μέσα ενημέρωσης κάλυπταν τα γεγονότα ενώ δεν διστάζει να πάει κόντρα στην πατριωτική υστερία που είχε κατακλύσει τις ΗΠΑ στον απόηχο των επιθέσεων.
“We sell addictive 24-hour candlelight vigil in TVs
Freedom will be defended at the cost of civil liberties”.
Την σκυτάλη από τον Sage Francis πήραν λίγους μήνες αργότερα οι θρυλικοί Wu-Tang Clan, με τον Ghostface Killah να αναρωτιέται ποιος έριξε τους Δίδυμους Πύργους και ποιος βρισκόταν πίσω από τη σφαγή στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου.
“Who the fuck knocked our buildings down?
Who the man behind the World Trade massacres, step up now
[…] America, together we stand, divided we fall
Mr. Bush sit down, I’m in charge of the war!”.
Ένα χρόνο μετά, ήταν η σειρά του ράπερ, ακτιβιστή και συνηγόρου υπέρ των πολιτικών κρατουμένων, Talib Kweli, να καταπιαστεί με την 11η Σεπτεμβρίου στο τραγούδι «The Proud», όπου αναφερόμενος στην κυβέρνηση Μπους και τον αντιπρόεδρό της, Dick Cheney, προέβη σε ένα ευφυές λογοπαίγνιο που δεν αφήνει περιθώρια για περαιτέρω συζήτηση.
“The President is Bush, the Vice President’s a Dick
So a whole lot of fucking is what we gon’ get”.
Παράλληλα, την ίδια ωμή πολιτική προσέγγιση έκαναν και οι dead prez στο κομμάτι Know Your Enemy που συμπεριλήφθηκε στο πρώτο τους mixtape με τίτλο «Turn Off the Radio: The Mixtape Vol. 1». Από τους πρώτους κιόλας στίχους του, το συγκρότημα παίρνει σαφή θέση απέναντι στην κυβέρνηση Μπους, το FBI και τη CIA και ξεκαθαρίζει με κατηγορηματικό τρόπο ποιοι είναι οι «πραγματικοί τρομοκράτες».
“Know your enemy, know yourself
That’s the politic
FBI, CIA, the real terrorists”.
Τον Οκτώβρη του 2003, ο γνωστός για τους αιχμηρούς πολιτικούς του στίχους και τις επιρροές του από το κίνημα των Μαύρων Πανθήρων, Paris, κυκλοφόρησε το πέμπτο του άλμπουμ «Sonic Jihad», ένα άλμπουμ το οποίο όπως υποστήριζε και ο ίδιος, εμπνεύστηκε από το κομμάτι του «What Would You Do?» που αγκαλιάστηκε από εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες του διαδικτύου.
Το «What Would You Do?» ήταν μια ευθεία κριτική όχι μόνο στην τότε κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών αλλά και στο σύνολο της αμερικανικής πολιτικής ελίτ, με το ράπερ από το Σαν Φρανσίσκο να κάνει σε αρκετά σημεία του τραγουδιού αναφορές σε δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας.
“Another Bush season mean another war for profit
All in secret so the public never think to stop it”.
Ωστόσο, το πιο αντιπροσωπευτικό τραγούδι που γράφτηκε για τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν αναμφίβολα αυτό του αμερικανού ράπερ απ’ το Χάρλεμ, Immortal Technique. Στο διάρκειας τριών λεπτών κομμάτι «Bin Laden» παραγωγής DJ Green Lantern, ο Immortal Technique παρουσιάζει το δικό του μουσικοπολιτικό μανιφέστο ραπάροντας για την συστηματική αντιτρομοκρατική υστερία της κυβέρνησης Μπους και των συστημικών ΜΜΕ, τον Οσάμα μπιν Λάντεν που ήταν πράκτορας της CIA, τον Ρόναλντ Ρήγκαν που πουλούσε χημικά όπλα στον Σαντάμ Χουσεΐν κ.α.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο πιο αμφιλεγόμενος στίχος του εν λόγω κομματιού («Bush knocked down the towers») αποτελεί δείγμα από το επίσης πολιτικό τραγούδι του Jadakiss «Why?», το οποίο λογοκρίθηκε ή και απαγορεύθηκε από ορισμένους ραδιοφωνικούς σταθμούς των ΗΠΑ.
“All they talk about is terrorism on television
They tell you to listen, but they don’t really tell you they mission”.
Αρκετά χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2008, ο Nas κυκλοφόρησε το «Queens Get the Money», μια μελωδική hip hop παρλάτα στην οποία και εκείνος έβαζε στο κάδρο των ευθυνών τους τότε ένοικους τους Λευκού Οίκου.
“The same hand that punched down devils
That brought down the Towers”.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε το 2011 και ο Lupe Fiasco με τη μεγάλη επιτυχία «Words I Never Said». Ο ράπερ από το Σικάγο είχε αναφερθεί στα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και σε ένα άλλο παλαιότερο κομμάτι του, το «Turnt Up», όπου εκμυστηρευόταν πως «δεν εμπιστεύεται πια την Αμερική από τότε που παρακολούθησε το ντοκιμαντέρ Zeitgeist» του Peter Joseph.
“I really think the War on Terror is a bunch of bullshit
Just a poor excuse for you to use up all your bullet”.
Στο σημείο αυτό πολλοί θα έσπευδαν να αναρωτηθούν για ποιο λόγο ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής Hip-Hop κοινότητας δεν επαναπαύεται στην επίσημη ανάγνωση της ιστορίας αλλά ενστερνίζεται μια σειρά ακραίων θεωριών συνωμοσίας γύρω από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα έδινε πριν από από αρκετά χρόνια σε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση ο επίκουρος καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ και ειδικός στα θέματα της Hip-Hop κουλτούρας και των αφροαμερικανικών κοινοτήτων, Travis L. Gosa.
Στο άρθρο του με τίτλο «Αντιγνώση, φυλετική παράνοια, και το αιρετικό περιβάλλον: Αποκωδικοποιώντας τη θεωρία συνωμοσίας της Hip-Hop», ο Gosa υποστηρίζει πως «οι θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να γίνουν κατανοητές οι φυλετικές ανισότητες που αγνοούνται ή συζητιούνται σε μια γλώσσα ουδέτερης φυλετικής κωδικοποίησης μέσα σε μια κοινωνία που δεν κάνει φυλετικές διακρίσεις».
Ο καθηγητής τονίζει πως «το πέπλο μιας λογικής ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως χρώματος» που είναι κυρίαρχο στην αμερικανική κουλτούρα έχει οδηγήσει στην υποβάθμιση της συζήτησης περί «λευκού πλεονεκτήματος και ιστορικής φυλετικής καταπίεσης» με πολλούς να ισχυρίζονται πως η φυλετική ανισότητα πέθανε μαζί με το θεσμοθετημένο ρατσισμό όπως ο [φυλετικός] διαχωρισμός. Αυτό έχει αναγκάσει τις μαύρες κοινότητες να δημιουργούν νέες θεωρίες και εξηγήσεις για τα μειονεκτήματα που αντιμετωπίζουν στην Αμερική.
Ο Gosa υπογραμμίζει επίσης πως η Hip-Hop διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση τέτοιων θεωριών συνωμοσίας σε μια προσπάθεια να «αμφισβητήσει το φυλετικό-ταξικό μειονέκτημα μέσα σε μια κοινωνία ίσης αντιμετώπισης» και άρα, χρησιμοποιεί αυτές τις θεωρίες εντός της αμερικανικής κοινωνίας προκειμένου να αναδείξει τους αγώνες των αφροαμερικανών, δεδομένου ότι η φυλή δεν θεωρείται πια σχετικός παράγοντας σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον.
Η 11η Σεπτεμβρίου διαμόρφωσε μια νέα ζοφερή πραγματικότητα εντός και εκτός αμερικανικών συνόρων. Στο όνομα της ασφάλειας και του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που κήρυξε η κυβέρνηση Μπους, μπήκαν «στο γύψο» βασικές πολιτικές ελευθερίες και δημοκρατικά δικαιώματα, με αποτέλεσμα όποιος αμφισβητούσε την επίσημη κυβερνητική πολιτική, να θέτει αυτομάτως εαυτόν στο πλευρό των τρομοκρατών. Μπροστά στο νέο αυτό ιδιόμορφο αυταρχικό καθεστώς διακυβέρνησης που ξεκίνησε από την ανάκληση άρθρων του συντάγματος, την απαγόρευση τραγουδιών ή τις παραβιάσεις προσωπικών δεδομένων και κορυφώθηκε στο κολαστήριο του Αμπού Γκράιμπ στη Βαγδάτη, τα βασανιστήρια του Γκουαντάναμο ή και τις μυστικές φυλακές της CIA, η Hip-Hop κοινότητα έβλεπε στο πρόσωπο του προέδρου Μπους όχι τον θεματοφύλακα της «ελευθερίας» και της «ενότητας του αμερικανικού έθνους» αλλά τη μεγαλύτερη απειλή των πολιτικών της δικαιωμάτων και ελευθεριών.
Άλλωστε, όπως περιέγραφε και ο ράπερ Paris στο κομμάτι του «AWOL»: «Οι άνθρωποι που επηρεάστηκαν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο από αυτό τον πόλεμο, ήταν η αποκαλούμενη γενιά της Hip-Hop».
